Het voordeel van een familiebedrijf

interview

Waardering voor

familiebedrijven neem toe

Tekst HANS HAJÉE fotografie ERIC FECKEN

Professor dr. Roberto Flören is geboren en getogen in een familiebedrijf. Hij bekleedt de Baker Tilly Berk Leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht op Nyenrode Business Universiteit, waar hij tevens hoofd faculteit is. “Uit onderzoek in 2010 blijkt dat familiebedrijven zo’n 69% uitmaken van de totale bedrijvigheid. Met dit percentage scoort Nederland wereldwijd bescheiden. In Italië ligt het zelfs op 90%.”

Passie

Familiebedrijven zijn verantwoordelijk voor ongeveer de helft van zowel de werkgelegenheid als ons bruto nationaal product. Wat zijn hun onderscheidende kenmerken? “Het belangrijkste vind ik de passie, de bevlogenheid van de ondernemers. Ook is er een sterke band met het personeel en een grote wederzijdse loyaliteit. Verder hebben familiebedrijven een beperkt aantal aandeelhouders. Ze zijn niet gericht op winstmaximalisatie maar op continuïteit en stabiliteit. Financiering vindt veelal plaats met eigen vermogen.”

Achilleshiel

Wel benadrukt Flören dat veel sterke punten van familiebedrijven ook een mogelijke Achilleshiel vormen. “De wijze van financiering zorgt ervoor dat groeikansen verkleinen of vertragen. Ook maken familiebedrijven hierdoor minder gebruik van een mogelijk hefboomeffect bij de inzet van vreemd vermogen.” De nadruk op continuïteit heeft eveneens een keerzijde. “Een ondernemer in het familiebedrijf staat gemiddeld 22 jaar aan het roer. De organisatie is dus sterk afhankelijk van één persoon. Wat als deze wegvalt? En hoe zit het met vernieuwing? Op enig moment bereikt vrijwel elke ondernemer een fase van tevredenheid. Waarom nog meer investeren en nieuwe wegen inslaan; het gaat immers toch goed? Dat staat innovatie in de weg.”

Door de focus op continuïteit is voor een externe partij op korte termijn vaak meer rendement te behalen. “Als een familiebedrijf wordt overgenomen, lukt het opvolgers veelal om de winst flink te doen stijgen. Door minder te investeren in R&D, dure medewerkers uit het loongebouw te verwijderen en scherper te financieren.”

Dempend effect

Het eindresultaat van alle plussen en minnen is echter positief. “Onderzoek toont aan dat familiebedrijven op de langere termijn succesvoller zijn. Gemeten over tien, vijftien jaar presteren zij niet alleen financieel beter maar scoren ook hoger als het gaat om personeelstevredenheid en loyaliteit.” Familiebedrijven hebben gemiddeld minder last van de crisis. “Er is sprake van een dempend effect. In periodes van economische voorspoed groeien familiebedrijven minder hard, tijdens een crisis presteren zij beter. De conservatieve financiering speelt hierbij een rol, net als de sterke binding met hun klanten.”

Frisse wind

Niet alleen een externe partij, ook opvolging binnen de familie kan zorgen voor een frisse wind. “Je ziet dan vaak een professionaliseringsslag. De jongere generatie communiceert beter en bij aandachtsvelden als P&O worden slagen gemaakt.” Vroeger was opvolging binnen de familie vanzelfsprekend. “Nu zijn kinderen hoger opgeleid en hebben veel meer keuzes. Wordt ondernemers gevraagd of zij graag willen dat kinderen het bedrijf overnemen dan antwoordt 90% bevestigend. In werkelijkheid gebeurt dat echter maar in een derde van alle gevallen.” Opvallend is dat dit percentage bij de grotere familiebedrijven op ongeveer 50% ligt. “Er is meer uitdaging en dat spreekt aan. Goed voorbeeld is bierbrouwer Gulpener, waar 600 mensen werken. De zoon en zijn vrouw waren beide als chirurg werkzaam in Indonesië. Toch kozen ze ervoor om de leiding van het familiebedrijf op zich te nemen.”

Geen opvolgingsgolf

Wanneer is volgens Flören sprake van een geslaagde bedrijfsopvolging? “Als de continuïteit gewaarborgd is én de harmonie in de familie bewaard blijft. Daarom kan het soms nodig zijn dat de familie uit het bedrijf stapt.” Er wordt wel gedacht dat opvolgingsperikelen zullen leiden tot een daling van het aantal familiebedrijven. “Voor de babyboomers die afscheid nemen zouden veel te weinig opvolgers zijn. Ik zie echter geen opvolgingsgolf. Al jaren speelt overdracht bij 10 tot 15% van de bedrijven, waarbij vooral de economische omstandigheden van invloed zijn. Gaat het slecht dan worden minder bedrijven overgedragen, bij een gunstig economisch tij neemt het aantal juist toe. Natuurlijk stoppen familiebedrijven omdat geen geschikte opvolger gevonden wordt. Maar er komen ook bedrijven bij. Al jaren kent Nederland een fors aantal starters. Die overleven lang niet allemaal, maar er zitten wel degelijk ondernemers bij die het fundament leggen voor een succesvol familiebedrijf. Per saldo verwacht ik daarom niet dat hun aandeel in onze economie afneemt.”

Erkenning

Flören heeft de waardering voor familiebedrijven zien groeien. “Sinds het Enron-schandaal is steeds meer erkenning gekomen voor hun eigenschappen en kwaliteiten. Niet aandeelhoudersoptimalisatie staat centraal, maar continuïteit. Familiebedrijven zijn conservatief gefinancierd en er worden geen excessieve bonussen uitgekeerd.” Ook is de aandacht voor MVO en duurzaamheid vaak op een natuurlijke wijze ingebed in de organisatie. “Familiebedrijven zijn sterk verweven met hun omgeving, met de lokale samenleving. Er is veel sociale cohesie. Allemaal eigenschappen die in toenemende mate als positief worden beoordeeld.” Flören ziet daarom een rooskleurige toekomst voor familiebedrijven. “Er zijn meer kansen dan bedreigingen. Of het zoals Peter Swinkels van Bavaria stelt de eeuw van het familiebedrijf wordt, weet ik niet. Maar ik verwacht wel dat in elk geval dit decennium de waardering voor hun onderscheidende eigenschappen verder zal groeien.” Ook als werkgever winnen familiebedrijven aan populariteit. “Twintig jaar geleden hadden studenten een sterke voorkeur voor multinationals als Shell of Unilever. Nu is het ook aantrekkelijk om bij Jumbo te werken.”

Emotionele deuren

Om als adviseur van waarde te kunnen zijn voor familiebedrijven, is inzicht vereist in hun specifieke dynamiek. “Naast vakkennis spelen ook communicatieve vaardigheden een rol. Lang niet iedereen is in staat om te gaan met de emoties die kunnen spelen binnen een familiebedrijf. Als je als adviseur emotionele deuren openmaakt, moet je die ook kunnen sluiten.” Bij bedrijfsopvolging kunnen adviseurs als accountants en fiscalisten hun meerwaarde tonen. “Regeren is zeker in dit geval vooruitzien. Daarom moeten zij het onderwerp al in een vroeg stadium bij de ondernemer onder de aandacht brengen.” Toch gebeurt dit niet altijd, weet

Flören. “Bedrijfsopvolging betekent voor adviseurs een commerciële kans maar ook een mogelijk afbreukrisico. De opvolger kan immers snijden in de dienstverlening of zelfs kiezen voor een andere partner.”

Hoogleraar Roberto Flören doet al twintig jaar onderzoek

naar familiebedrijven. “Toen ik daarmee startte, hadden deze

ondernemingen een stoffig imago. Dat beeld is vrijwel verdwenen. Familiebedrijven blijken op lange termijn succesvoller dan niet-

familiebedrijven en er is steeds meer waardering voor hun

onderscheidende kenmerken.”

oost-gelderland business | nummer 1 | maart 2012

oost-gelderland business | nummer 1 | maart 2012